Lukas
Horok Lirna La'an
Lukas eni namwali dokter la an lernohi Paulus lar loikaru Makromod Lalap Lirna Wawa'an (Kol. 4:14; 2Tim. 4:11; Plm. 24). An loiwuku wanakunu ma na'ono Yesus nano ri nammori ma nauroin kokkoo inhawa namwali noro Yesus lere onne mene kakar hi'i horok eniyeni (1:1-2).
Lolo horok eni Lukas konohi Yesus Nin panaeku An mai noho wawan. Ai na'aheni Yesus mai nanoin ri man ko'u Makromod Lalap leke huri we'er hi nano rir dohohala nin molollo (19:10). Yesus mai noho wawan leke nala or'ori dardari ri na'akeme ma akin naili'il Ai, ri Yahudi noro idewe ma ka namwali Yahudi (2:10; 2:30-32; 3:6; 24:47).
Lolo horok eni ik lese hi'ihehewi Yesus naramyak ri ma na'alehe haida-haida noro ri man susa (6:20; 7:22; 14:11-13; 21:1-4), ik les hi'ihehewi Ai naramyaka ri man hi'i dohohala (5:30; 7:37-50; 15:1-2), la hi'ihehewi Ai naramyaka maeke (7:11-17; 8:2-3; 10:38-42; 13:10-13; 21:1-4; 23:27-31), noro tatan'ukun (8:41-42; 54-55; 9:38-42; 9:46-48; 18:15-17).
Horok Ihin
1. Lukas nala wanakunu man hari horok eni (1:1-4).
2. Lukas wakunu mori Yohanis man ulutade ri noro mori Yesus (1:5-2:52).
3. Yesus hi'i Nin honowok dedesne (3:1-4:13).
4. Yesus hi'i Nin honowok lolo noho Galilea (4:14-9:50).
5. Yesus hi'i Nin honowok lolo Nin nala'ala'a laa Yerusalem (9:51-19:27).
6. Lukas konohi inhawa namwali Yesus Nin domeku man horu lolo kota Yerusalem (19:28-23:56).
7. Yesus mori wali'ur la nalhari kemen Nin man lernohi (pnk. 24).
1
Lukas nin panaeku hi'i horok eniyeni
I wal'u Teopilus man rin horhawe!
Ri nammori ken hi'iyedi horok ma na'ono Yesus Nin panaeku wo'ira ma namwaliyedi lolo mayai herne kalarna nonolu me'e. Lolo rir horok onne hi rodi panaeku man am dernedi nano ri man mehe rodi oin makan do'on Yesus Nin morimori. Ri man meher do'on Yesus Nin morimori onnenihe penia do'on Nin hini'i wenewhe na'akeme la hi me'ene ramwaliyedi ma nodi Ai Lirna Wawa'an eni loikaru ri namehin haenhi. Ya'u mehe a'inauwedi wawa'an panaeku wo'ira na'akeme onne nano lere dedesne me'e de ya aledi kenekrohu nahenia wa'an rehi ya'u kakar panaeku wo'ira wawa'an lolo horok ida aku ki makrom'u, Teopilus. Ya'u hi'i heheni leke makrom'u nauroin inhawe man rin wakukuwedi makrom'u me'e, onneni namwali panaeku ma namlolo kokkoo.
Hophopon a'am raram man konohi Zakaria nahenia ai hono lo'o moriyana
Lere Herodes namwali rai lolo Yudea, imam ida aile naran Zakaria. An howok wewerre noro imam-imam rira muku ida rapolu muku Abia. Hono naran Elisabet, la ai namwali Harun upun anan haenhi. Hirira morimori namlololo Makromod Lalap kalarna ono woro'ohe derne rakani Nin keneri hono'ok noro Nin holoor halauk na'akeme. Maa woro'ohe ka ra'ori tatana ono Elisabet tatane kaale raramne, la hi ra'ileheredi me'e.
Ler ida, Zakaria nina muku enihe rira lere alam ilitolle Makromod Lalap Nin honowok de ai mahan ilitolle Nin honowok lolo Makromod Lalap Nin Romleu Lape. Lere onne imam man howok onnenihe radedem hi'i undi leke nili inhoi man laa onno man moumou dewdewe lolo Makromod Lalap Nin Romleu Lape raram harna honoi kanani man wala'ula'u. Hi'iyedi undi horu, Zakaria lernale. 10 Ende an laedi raram mahan harna honoi kanani onne, la lolo paharne ri nammori mahar hi'i lir napanak.
11 Enime'ede Zakaria onne, namlilinnohi Makromod Lalap Nin hophopon a'am raram ida nalhari kemen ai. Hophopon onne namriri lolo honoi kanani onno rodi haharna au hairne wala'ula'u herne malanna. 12 Zakaria do'onedi hophopon onneni ne, ai nahumarnedi la namka'uk rehi. 13 Enimaa hophopon a'am raram onne ne'el Zakaria na'ahenia, “Yono mamkauk! Makromod Lalap dernedi numa lir napanak me'e. Na'amoli o houm Elisabet moriyana tatana mo'oni ida, la om waki naran Yohanis. 14 Na'amoli an hi'i mi akim nahuwa'an wake'e, la lere mori ai, ri nammori akinhe nahuwa'an haenhi, 15 ono ai namwali ri lalapa lolo Makromod kalarna. Yon ai nomun anggur me arak, la nano nin lere momori me'ede Roh Kudus na'aromromo irhun raramne. 16 Enla lere Israel upun ananhe derne ai lirna, hi nammori wali wali'ur mai hi Makromon, Makromod Lalap! 17 Ainin molollo namnenehe nabi Elia la Roh Kudus nala molollo ai naise nonolu nala Elia haenhi. Ende ai noluwedi Makromod hari kalla leke ri Israel akinhe ramkenedi lere Makromod mai eni. An hi'i ri leleher roro tatan'ukun ramwali mahaku. Enla ri ma kan derne rakani Makromod enihe, an wakuku hi leke rauroin derne rakani Makromod la ramwali ri molololo Makromod Lalap kalarna. An hi'i panaeku eni na'akeme leke hi'i ri mormori akinhe ramkene kokala Makromod.” * Mal. 4:5-6
18 Zakaria na'ukani hophopon a'am raram onne na'ahenia, “Hi'i hehewi ya auroin num wanakunu eni namlolo? Ya'u eni a'ileheredi me'e, la ainu'u maekleher na'ileheredi me'e haenhi.”
19 Enime'ede hophopon onne na'ahenia, “Ya'u eni Gabriel, Makromod Lalap Nin hophopon wahwahan ma namriri Ai leken kalarna. Ai penia hopon yo odi lira wawa'an eni mai loikaru ki o. 20 Horhorok! Rakan nin lere alam, ainu'u wanakunu eni na'akeme namwali kokkoo. Maa o eni kam derne makani ainu'u wanakunu eni, de om hakukuwedi hehen nanumene ainu'u wanakunu eni namwali.”
21 Zakaria aile Makromod Lalap Nin Romleu Lape raram makun ne, ri nammori mahar lalapan ai namhara mai paharne. Hir mehe kakaiyedi ono ai nalo'oledi Romleu raram onne me'e. 22 Enla an maiyedi paharne ne, ai kan wakunu haida ono ka nauroin wakunu me'e. Hir do'on ai nodi liman mehe herre wanakunu mene hi rauroin ai lo'o mehen do'onedi haida lolo Makromod Lalap Nin Romleu Lape raram me'e.
23 Ainin lere alam howok lolo Romleu Lape horuwedi ne, an wali laa nin nakar me'e. 24 Ka nalo'ol ne, hono Elisabet ap'apun me'e, la ka namhara nin nakar wollo wolima raramne. 25 Ai na'aheni, “Eni mene Makromod kukule akin man wa'an paku maya'u. Ende ka awawa lolo heri kalarna me'e ono Ai nala tatana ya'u moriyane.”
Hophopon a'am raram man konohi Maria an moriyana tatana mo'oniyana
26 Lere Elisabet nornoro raramne wollo woneme ne, Makromod Lalap hopon Nin hophopon a'am raram ma naran Gabriel nala'a noho Galilea lolo kota Nazaret 27 pakromo noro maeke ida naran Maria. Ai noro Yusup rira honorok aki namnehe na'alonedi me'e leke woro'ohe ho, maa lere onne ka ramkuru wuku makun. Yusup onne rai Daud upun anan. 28 Hophopon a'am raram onne ne'el Maria na'ahenia, “Heih, Maria! Akim nahuwa'anedi ono Makromod namre'e namharu o rehi, Ai norle'ule'u norwaliwali o mamani.”
29 Maria derne hophopon onne lirna, idewe an polletilu la namka'uk de lolo akin na'aheni, “Lira eni nina panaeku inhawe?” 30 Enimaa hophopon onne na'aheni, “Maria, yono mamkauk! Makromod Lalap naledi kenekrohu nala rere'e haharu man lap la ma'aruru wake'e ki o. 31 Ka nalo'ol mormoro o raram me'e, la tatana ma namwali lolo o ihin kemen onne mo'oniyane. Na'amoli waki tatana onne naran Yesus. 32 Ai onne namwali ri lalapa la rin wekel Makromod Lalap Man Kulu Narehi Man Lap Narehi Ananne, la Makromod Lalap mehe kikan Ai namwali Rai naise upun a'an rai Daud. 33 Enla Ai nodi molollo Israel upun ananhe rakan laa ewi-ewi.”
34 Maria na'ukani hophopon a'am raram onne na'ahenia, “Hi'ihehewi ha eniyenihe namwali? Ya'u ka oro mo'oni amkuruwala makun.”
35 An walhe, “Na'amolia Makromod Lalap huri wali Nina Roh mai ki o. Makromod Lalap Man Kulu Narehi Man Lap Narehi Nin ke'eke'el an'anha norle'ule'u norwaliwali o de anum man om momori onne moumou dewdewe la rin wekel Ai onne Makromod Lalap Anan. 36 O mehem po'on we'ekwallum Elisabet, kade ai onne na'ileheredi me'e la ri na'aheni tatane kaale raramne me'e ne, ors eni nornoro raramne wollo woneme me'e, 37 ono Makromod Lalap mehe nauroin hi'i ha wo'ira na'akeme namwali.”
38 Maria na'aheni, “Ya amkene hi'i lernohi Makromod Lalap Nina honorok aki! Inhawe man Makromod na'aheni onne ya amkene kokale lolo i kem'u ono ya amwali Nina hophopon.” Enime'ede hophopon a'am raram onne nala'a me'e.
Maria lan ka'ar we'ekwalla Elisabet
39 Ka nalo'ol ne, Maria na'akenedi nin hahaa la idewe nala'a laa leke ida ma aile Yudea nin wo'or. Lolo onne wo'or mamani. 40 Rakanedi enne ne, ai nala'a laa Zakaria nin nakar, napoluwala la nala hiyene arore Elisabet. 41 Elisabet dernedi Maria lirna ne, tatana man minle konoin raram nawolwollo wake'e, la Roh Kudus na'aromromo lolo Elisabet raramne. 42 Enime'ede Elisabet wakau naruri na'ahenia, “O penia Makromod Lalap namre'e namharu o narehi maeke rahu na'akeme, la Ai namre'e namharu tatana man aile o raramne! 43 Maya'u eni inhoi penia Makrom'u inna mam ka'ara'ue? 44 Ya auroin Makrom'u aile o raramne ono ya'u derne num napolpolu idediyeni ne, idewe tatana man minle i kono'u raram nawolwollo wake'e ono ai akin nahuwa'an rehi. 45 Om lernala rere'e haharu man lapa ono o akim naili'iledi nahenia Makromod lo'o hi'i inhawa An konohiyedi me'eni.”
Maria na'uli nasa'a Makromod Lalap
46 Enla Maria na'uli nasa'a Makromod Lalap na'ahenia,
“Yo odi i honorok akin penpenu kemkeme a'uli asa'a i Makrom'u.
47 Ya akin nahuwa'an wake'e ono Makromod Lalap huri we'er ya'u nano ainu'u dohohala nin molollo.
48 Ai penia kan hamlinu ya'u ma namwali Nin hophopon wahwahan man lolo yawa eni.
Nano lere eniyeni ri na'akeme ra'aheni ya amwali maeke man Makromod Lalap namre'e namharu narehi,
49 ono Makromod Lalap Ma Nodi Molollo Ma Narehi Na'akeme hi'iyedi panaeku man ma'aruru maya'u.
Ai Oin Naran penia nahineiredi nano naran namehin na'akeme.
50 Ku herre ku An kukul aki man wa'an ri ma namka'uk Ai.
51 Ai nodi Nin ke'eke'el an'anha hi'i hini'i man lewlewen.
An reiye'er kope'eredi ri man holi kukulu lalap, leke rir panaeku yon namwali.
52 Ai nalkopuredi rai-rai nano rir kadere de ka rodi molollo me'e,
maa An kikan ri ma kan holi kukulu lalap.
53 Ai nala hanana'an man wa'an na'apehur ri ma namlara,
maa An hopon ri orkanaru enihe rala'a ra'alehe haida-haida.
54-55 An kukul aki man wa'an maika, Israel upun ananhe ma namwali Nin hophopon wahwahan enihe.
An paku ika naisa An nouwedi ik upud a'ad nonolu eni.
Ai kan hamlinu Nin nou man An hi'iyedi noro Abraham noro upun ananhe laa ewi-ewi.”
56 Maria nin ul'uli sasa'e horu an minle noro Elisabet wollo wokelu mene wali laa nina nakar.
Mori Yohanis
57 Rakanedi Elisabet nina lere alam moriyana, an mori mo'oniyanida. 58 Nin nakar wali noro lodon walinhe dernedi hi'ihehewi Makromod Lalap kukul Nin aki man wa'an wake'e Elisabet me'e, de roro ai akinhe nahuwa'an wewerre.
59 Tatana onne nina alam wo'aedi ne, nin nakar wali roro lodon walinhe mai leke sunate, la ai lodon walinhe rir panaeku waki tatana onne naran lernohi aman naran Zakaria. 60 Enimaa inna namhene la na'aheni, “Yono! Am waki naran Yohanis!”
61 Hi re'el ai na'ahenia, “Hi'ihepe? O upun a'anhe kar wawa naran eni menee!” 62 Enime'ede hi rodi liman herre wanakunu ra'ukani Zakaria na'ahenia, “Tatane waki naran inhoi?”
63 Kame'ede Zakaria nodi liman herre wanakunu napanak waku man rodi hi'i horok* Waku onne rodi wanakunu Malay “batu tulis”. Lere nonolu onne ri Yahudi nadedem nair papan tulis rodi au hi'ie noro ha naisa kertas nam'awal rodi pake. leke an horok tatana naran. An horok na'ahenia, “Ai naran Yohanis.” Hi na'akeme mehe nananedi. 64 Lere onne me'ede Zakaria nauroin wakunu wali'uredi la na'uli nasa'a Makromod Lalap. 65 Rir nakar wali na'akeme ramka'uk rehi, la panaeku onne naderre nadaul lolo ri man minle Yudea nin wo'or-wo'or na'akeme. 66 Ri man derne panaeku onne na'akeme roro akin wakunu na'ahenia, “Tataneni lo'o namwali inhawa?” ono hir do'on rauroinedi Makromod norle'ule'u norwaliwali ai. 67 Enime'ede Roh Kudus nodi molollo Yohanis aman Zakaria de an wakunu inhawa ma namwali lere man mai. Ai na'ahenia,
68 “Mai ka'uli kasa'a Makromod, Israel nina Makromod Lalap,
ono An mai leke huri we'er Nin ri nano rir dohohala nin hunukum makmaki.
69 Ai nala Ri lewlewen ida mai huri we'er ika nano iknik dohohala nin molollo.
Ai onne, Makromod Lalap Nin hophopon wahwahan Daud upun anan.
70 Panaeku ma namwali eni naise inhawa man nonolu eni Makromod nouwedi lolo Nin nabi mememen enihe.
71 Ai nala Ri man lewlewen onne mai huri we'er ika nano iknik arwali,
leke ma kan suk maika yon rodi molollo maika me'e.
72 An kikan Ri man lewlewen onne
leke kukul aki man wa'an ik upud a'ad Abraham, Isak, noro Yakup,
ono Ai kan hamlinu Nin nou man Ai mehe naledi hi me'eni.
73 An kikan hopo na'akerhe Nin nou ma namkene noro ik upud a'ad Abraham
74 nahenia Ai lo'o huri we'er ika nano iknik arwali
lekpananne yon kamka'uk ilitolle Ai,
75 leke ik kamwali Nin ri ma na'alehe dohohala,
la hi'i ha ma namlolo lolo Ai leken kalarna mamani rakan iknik lere horu.
76 Enla ya an'u Yohanis o, na'amoli rin wekwekel o nabi man ilitolle Makromod Lalap Man Kulu Narehi Man Lapa Narehi eni,
ono o penia moluwedi Makromod leke ma'ahari la ma'akene kalla An lole.
77 O penia man kukul kalla man wa'an Nin ri eni,
leke hi rauroin Makromod Lalap Nin panaeku nala or'ori dardari ma kan horu hi,
ono na'ohu nahala rir dohohala.
78 Makromod Lalap hi'i onne ono An kukul aki man wa'an wake'e maika.
Onne penia Nin Ropropeni na'akeki mai leke paku maika.
An mai nano a'am raram nala ropropo naisa lere man ha'a orereki,
79 leke na'aropedi ri man minle metmetek kalkale
roro ri ma namka'uk makmaki eni.
Ai penia man kukul kalla maika leke koro Makromod Lalap holi moiliwi mahuwele.”
80 Zakaria anan eni, eren lalapa, ai honorok akin eren narururi haenhi. Lapedi ne, an holi lolo noho mamun ma napro'uk hehen nanumene rakan lere an mai nalhari kemen ri Israel enihe.

*1:17 Mal. 4:5-6

*1:63 Waku onne rodi wanakunu Malay “batu tulis”. Lere nonolu onne ri Yahudi nadedem nair papan tulis rodi au hi'ie noro ha naisa kertas nam'awal rodi pake.