13
Orang Antiokia utus Barnabas deng Saulus
Di kota Antiokia, banya orang su parcaya sang Tuhan Yesus. Ada barapa orang yang Tuhan Allah ada pake sang dong jadi Dia pung jubir, deng ada barapa lai yang Dia pake ko ajar orang. Dong tu, andia:
Barnabas,
Simeon, yang orang biasa pange sang dia ‘Si Itam’,* a: Tulisan bahasa Yunani bilang, ‘Niger’, deng dia pung arti bilang, ‘itam’, ko, ‘galáp’.
Lukius, dari kota Kirene,
Menahem, yang dong piara dari kici sama-sama deng raja Herodes, b: Raja Herodes ni, dong ju kanál deng nama Herodes Antipas. Dia tu, yang bunu bekin mati sang Yohanis, Tukang Sarani. Dia pung bapa, dong kanál deng nama Herodes Bésar (andia Herodes Agung). Dia tu, yang suru bunu ana mea waktu Tuhan Yesus lahir di Betlehem. Raja Herodes yang bunu sang Yakobis, deng yang mati kaná cacing tu, dong kanál deng nama Herodes Agripa.
deng Saulus.
Satu waktu, dong ada puasa, deng dong ada bakumpul ko sémba sang Tuhan Allah. Ais Tuhan pung Roh yang Barisi kasi tau sang dong bilang, “Pili ame sang Barnabas deng Saulus. Te Beta pung karjá ada banya. Deng dong musti bekin ame karjá yang Beta mau ator kasi sang dong.”
Waktu dong puasa deng sambayang abis, ju dong taro tangan pi Barnabas deng Saulus ko tabis sang dong. Tarús dong utus sang dong dua pi ko kasi jalan Tuhan pung karjá.
Barnabas deng Saulus dong pi pulo Siprus
4-5 Waktu Tuhan pung Roh yang Barisi parenta Barnabas deng Saulus ko dong dua jalan pi kuliling, partama dong pi satu kota di pante, nama Seleukia. Yohanis (itu orang yang dong ju pange bilang, Markus) ju iko sama-sama deng dong. Sampe di situ, dong nae kapal ko balayar pi pulo Siprus, ais dong turun di satu kota, nama Salamis. Di situ, dong suka maso pi orang Yahudi dong pung ruma sambayang ko ajar Tuhan Allah pung Kata-kata kasi orang dong.
6-8 Ais dong jalan singga-singga dari satu kampong pi satu kampong, sampe dong datang di satu kota di itu pulo pung ujung sablá, nama Pafos. Gubernor ada tenga di itu kota. Dia pung nama Sergius Paulus. Dia tu, orang otak encer. Waktu dia dengar bilang, Barnabas dong su datang di dia pung kota, ju dia suru orang ko pi pange sang dong, te dia pung hati su rindu mau dengar nasiat dari Tuhan.
Ma di situ, ada satu orang Yahudi ju, nama Bar Yesus (deng dia pung nama laen dalam bahasa Yunani bilang, ‘Elimas’). Dia tu, tukang suanggi. Dia biasa putar-balek orang bilang, dia ju Tuhan Allah pung jubir. Dia batamán bae deng itu gubernor. Jadi waktu Barnabas dong datang, dia tusu-tusu sang gubernor ko jang tarima sang dong. Dia coba-coba pangaru itu gubernor ko sonde usa parcaya sang Yesus.
Ma Tuhan pung Roh yang Barisi ada kasi kuasa sang Saulus (yang dong ju pange bilang, Paulus), ju dia peꞌe mata ko lia karás-karás itu tukang suanggi. Ais dia omong bilang, 10 “Heh, Elimas! Lu ana setan! Tukang putar-balek! Sampe kapan lu masi mau tipu orang? Lu malawan samua yang bae. Tagal bagitu, botong tau lu iko setan dong pung bos bésar. Lu jang bekin bagitu lai! Lu jang coba-coba tutu Tuhan pung jalan yang lurus lai! 11 Weh! Lu dengar, é! Nanti Tuhan hukum sang lu. Lu pung mata nanti jadi buta, deng lu sonde dapa lia apa-apa, sampe barapa hari.”
Paulus omong abis bagitu, ju itu orang pung mata buta memang. Ais dia jalan raba-raba, ko cari orang pegang dia pung tangan, ko hela bawa jalan sang dia.
12 Waktu gubernor lia deng dia pung mata kapala sandiri bagitu, deng dia dengar Barnabas dong ajar soꞌal Yesus, dia taheran-heran, ais ju dia parcaya sang Yesus.
Dong bawa Carita Bae pi kota Antiokia laen, di propinsi Pisidia
13 Dari kota Pafos di pulo Siprus, Paulus dong nae kapal ko balayar pi satu kota di propinsi Pamfilia, nama Perga. Di situ, dong turun dari kapal, ais Yohanis Markus jalan kasi tenga sang dong ko pulang pi Yerusalem. 14 Dari Perga dong jalan iko darat pi kota Antiokia di propinsi Pisidia.
Dong sampe di itu kota. Ais waktu orang Yahudi dong pung hari barenti karjá, ju dong pi iko sambayang di orang Yahudi dong pung ruma sambayang. 15 Itu waktu, dong ada baca dari baꞌi Musa pung tulisan, deng dari Tuhan pung jubir laen dong pung tulisan. Ais, itu ruma sambayang pung bos-bos dong, minta sang Paulus dong bilang, “Bapa dong. Kalo bosong ada pasán kasi botong, na, botong minta deng hormat ko bosong omong kasi kuat kotong samua di sini pung hati.”
Paulus mulai angka omong kasi orang Yahudi dong di Antiokia
16 Ais Paulus bangun badiri pi di muka. Ju dia angka tangan ko minta sang dong tanáng. Ais dia mulai angka omong bilang, “Sodara-sodara, bangsa Israꞌel dong. Deng mama-bapa yang laen dong yang su maso agama Yahudi, tagal bosong pung hati ju rindu sang bangsa Israꞌel pung Tuhan Allah. Beta minta bosong pasang talinga ko dengar sang beta!
17 Tuhan Allah su pili ame kotong bangsa Israꞌel pung nene-moyang dong dari dolu. Waktu dong pi tenga di tana Masir, yang bukan dong pung negrí sandiri, Tuhan kasi sang dong tenga deng sejahtara, sampe dong pung turunan tamba banya. Ais ju Tuhan pake Dia pung kuasa bésar ko bawa kasi kaluar sang dong dari Masir. Kaluar dari Masir 1:7, 12:51 18 Ais itu, dong idop bapinda-pinda di itu tampa kosong sampe ampa pulu taon. Biar dong kapala batu tarús, ma Tuhan antar sang dong deng sabar sa. Daftar Sensus 14:34; Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 1:31 19 Ais ju Tuhan kasi ancor tuju bangsa di tana Kanaꞌan. Tarús dia bagi-bagi dong pung tana kasi kotong pung nene-moyang dong, ko jadi dong pung tana pusaka. Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 7:1; Yosua 14:1 20 Dong idop bagitu sampe ampa ratus lima pulu (450) taon.
Ais itu, Tuhan Allah angka kasi sang dong tukang putus parkara dong, ko pimpin sang dong, sampe deng Tuhan angka Dia pung jubir satu, nama Samuel. Tukang Putus Parkara dong 2:16; 1 Samuel 3:20 21 Waktu Samuel jadi Tuhan pung jubir, kotong pung nene-moyang dong mau-mau ko dapa raja. Ais Tuhan angka sang Kis pung ana, nama Saul, dari suku Benyamin. Saul pegang parenta sampe ampa pulu taon. 1 Samuel 8:5, 10:21 22 Ju Tuhan kasi turun sang dia. Ais Tuhan angka Isai pung ana, nama Daud, ko ganti sang dia jadi raja baru. Tuhan tau batúl Daud pung hati bilang, ‘Isai pung ana Daud ni, cocok deng Beta pung hati. Tantu dia nanti bekin iko Beta pung mau samua.’ 1 Samuel 13:14, 16:12; Lagu Puji dong 89:20 23 Itu waktu, Tuhan janji ko mau kirim Daud pung turunan satu, ko kasi salamat sang orang Israꞌel dari dong pung sala-sala dong. Beta mau kasi tau sodara dong samua bilang, Daud pung turunan yang Tuhan janji tu, andia Yesus.”
Paulus bilang Yesus tu, Orang yang Tuhan janji mau kirim datang
24 Paulus sambung dia pung omong bilang, “Waktu Tuhan Yesus balóm angka Dia pung karjá, ada satu orang, nama Yohanis, pi kasi tau orang Israꞌel dong bilang, dong musti barenti dari dong pung sala-sala dong, deng bale ko iko sang Tuhan. Ais dong musti sarani ko jadi tanda bilang, dong su babae deng Tuhan. Markus 1:4; Lukas 3:3 25 Ma waktu Yohanis pung karjá su mau abis, dia kasi tau orang dong bilang, ‘Jang bosong pikir beta ni, Orang yang Tuhan su janji dari dolu ko mau kirim datang. Inga bae-bae! Bosong musti tunggu satu Orang yang nanti mau datang. Dia lebe hebat dari beta, sampe jadi Dia pung tukang suru-suru sa ju, beta sonde pantas.’ Tulisan bahasa Yunani yang asli tulis bilang, ‘tondo ko buka dia pung tali sapatu ju, beta sonde pantas’. Dia pung arti bilang, banding deng Tuhan Yesus, Yohanis rasa diri cuma orang kici sa. Baca di Mateos 3:11, Markus 1:7, Lukas 3:16, Yohanis 1:20, 27.
26 Sodara dong samua! Bosong yang memang baꞌi Abraham pung turunan, deng bosong yang laen yang pung hati rindu sang Tuhan. Dengar sang beta dolo! Tuhan Allah su kasi tau ini hal sang kotong, ko kotong dapa tau Dia pung jalan idop. Dia kasi salamat sang kotong dari kotong pung sala-sala dong. 27 Dari dolu, Tuhan su pake Dia pung jubir dong ko dong tulis kasi tau orang soꞌal itu Orang yang Tuhan janji mau kirim datang. Ju kotong pung bos-bos agama dong, deng orang laen di Yerusalem, su baca ulang-ulang apa yang jubir dong su tulis. Tiap hari barenti karjá, dong maso pi ruma sambayang, ko dong baca soꞌal itu Orang di Tuhan pung Tulisan Barisi.
Ma dong sonde mangarti bilang itu Orang yang Tuhan su janji mau kirim datang tu, andia Yesus. Ais dong cari akal ko hukum mati sang Dia. Padahal ini hal ju pas deng apa yang Tuhan pung jubir dong su tulis. 28 Dong bekin-bekin parkara deng Yesus ko mau hiki kasi jato sang Dia, ma dong sonde dapa Dia pung sala apa-apa. Biar bagitu, ju dong pi minta sang gubernor Pilatus ko bunu bekin mati sang Dia. Mateos 27:22-23; Markus 15:13-14; Lukas 23:21-23; Yohanis 19:15 29 Itu gubernor satuju, ais dong paku kasi tagantong sang Yesus di kayu palang, sampe Dia mati. Ma samua ni, ju pas deng apa yang Tuhan pung jubir dong su tulis. Ais itu, dong kasi turun Dia pung mayat dari itu kayu palang, ju dong koko bawa sang Dia pi taro dalam kubur. Mateos 27:57-61; Markus 15:42-47; Lukas 23:50-56; Yohanis 19:38-42 30 Ma Tuhan Allah pake Dia pung kuasa, ko kasi idop kambali sang Yesus dari Dia pung mati.
31 Waktu Yesus su idop kambali, Dia kasi tunju Dia pung diri banya kali kasi sang orang-orang. Dong tu, yang su datang sama-sama deng Dia dari propinsi Galilea pi Yerusalem. Deng dong tu yang sakarang jadi saksi kasi sang orang Israꞌel dong.” Utusan dong pung Carita 1:3
Paulus kasi tunju bilang, Tuhan su pake Dia pung jubir dong ko kasi tau memang soꞌal Yesus
32-33 Paulus sambung dia pung omong bilang, “Naa, bagini! Botong dua ni, andia beta deng Barnabas, su datang dari jao ko kasi tau sang bosong, ko biar bosong tau bilang, apa yang Tuhan su janji sang kotong pung nene-moyang dong, sakarang ni, samua su jadi. Tuhan su kasi idop kambali sang Yesus dari Dia pung mati. Di Lagu Puji nomer dua, Tuhan su pake orang ko tulis soꞌal Yesus, itu Orang yang Dia janji mau kirim datang bilang:
‘Lu ni, Beta pung Ana.
Ini hari, Beta angka sang Lu ko pegang parenta.’ Lagu Puji dong 2:7
34 Dari dolu Tuhan Allah ju su janji bilang, nanti Dia mau kasi idop kambali itu Orang yang Dia su janji mau kirim datang, deng itu Orang sonde akan mati lai. Tagal itu, Tuhan su pake Dia pung jubir ko tulis bilang,
‘Dari dolu Beta su ika janji deng raja Daud ko mau kasi berkat sang dia.
Jadi sakarang Beta ju mau ika itu janji lai deng lu, tagal lu jadi Daud pung turunan.’ Yesaya 55:3
35 Ada Lagu Puji laen yang bilang,
‘Tuhan sonde kasi tenga Lu pung Orang Barisi pung mayat,
ko jadi ancor-ancor dalam Dia pung kubur.’ Lagu Puji dong 16:10
36-37 Dia pung batúl bagini: ini Lagu Puji sonde tunju sang Daud sandiri sa! Kotong tau bagitu, tagal raja Daud su bekin banya hal bae kasi dia pung bangsa dong, ais ju dia mati. Dia mati, ais dong kubur sang dia. Deng dia pung mayat su ancor abis. Jadi kotong tau bilang, itu Lagu Puji sonde tunju sang Daud, ma ada tunju sang Orang laen. Itu Orang yang dia su tunju tu, nanti kalo itu Orang su mati, Tuhan Allah kasi idop kambali sang Dia. Andia ko Dia pung mayat sonde ancor sadiki ju.
38-39 Jadi sodara dong, dengar bae-bae! Itu Orang tu, andia Yesus! Ais kalo kotong parcaya sang Dia, baru Dia mau pikol sala-sala, yang kalo iko dia pung batúl, kotong sandiri yang musti pikol. Deng bagitu Tuhan Allah hapus buang kotong pung sala-sala dong. Ma kotong su tau bilang, biar kotong iko baꞌi Musa pung atoran adat samua, itu sandiri sa sonde bisa bekin kotong batúl di Tuhan pung muka. 40-41 Andia ko bosong musti pikir bae-bae. Jang sampe, apa yang Tuhan pung jubir dolu-dolu dong su kasi tau, jato kaná sang bosong. Dong su tulis bilang,
‘Awas bosong tukang olok-olok dong, yang suka lia orang deng mata sablá!
Tagal Beta, Tuhan Allah, ada bekin hal-hal yang bekin orang taheran-heran;
ma bosong nanti tarima bosong pung bagian, ko bosong mati mampos.
Beta bekin satu hal waktu bosong masi idop,
ma bosong sonde mau tarima.
Biar orang su kasi tau ju,
bosong sonde mau mangarti.
Lebe bae bosong pikir bae-bae ini hal dong, ko biar bosong heran ju.’ Habakuk 1:5
Jadi sodara dong. Pikir bae-bae apa yang beta su kasi tau tadi. Jang lempar buang apa yang bosong su dengar tadi, sama ke tukang olok-olok dong pung bekin. Bagitu sa, beta pung omong. Makasi banya!”
42 Omong abis, ju Paulus deng Barnabas badiri ko mau jalan kasi tenga itu ruma sambayang. Ju orang di situ dong minta ko dong kambali lai minggu datang, ko kasi tau lebe alus lai, apa yang dong su omong tadi tu. 43 Waktu dong kaluar dari itu ruma sambayang, ada banya orang dari situ yang pi iko sang Paulus deng Barnabas. Ais dong dua kasi nasiat sang dong bilang, “Kotong tau bilang, Tuhan pung hati talalu bae sang kotong. Andia ko bosong ju musti bapegang karás-karás sang Dia.”
Orang Yahudi pung bos-bos dong tola buang sang Paulus dong
44 Dia pung minggu muka, pas deng orang Yahudi pung hari barenti karjá, amper samua orang di itu kota datang ko mau dengar Tuhan pung Kata-kata. 45 Ma waktu orang Yahudi pung bos-bos dong dapa lia orang banya mau datang dengar sang Paulus dong, ju dong saki hati. Ais waktu Paulus ada omong, dong malawan buta sang dia, deng omong kasi jato sang Paulus dong.
46 Ma Paulus dong sonde ondor, deng dong omong sonde pele-pele lai. Dong bilang, “Memang Tuhan Allah su buka jalan lebe dolo kasi kotong orang Yahudi, deng Dia kasi Kabar Bae sang kotong. Deng itu memang pantas! Ma bosong sonde mau tarima. Jadi deng bosong pili bagitu, bosong kasi tunju bilang, bosong sonde pantas dapa idop tarús deng Tuhan Allah. Jadi sakarang, botong mau bawa itu Kabar Bae kasi suku-bangsa laen dong, tagal bosong su tola buang sang dia. 47 Te Tuhan Allah su utus sang botong, parsís ke Yesaya su tulis bilang,
‘Beta su angka sang bosong ko jadi sama ke lantera yang bawa taráng kasi suku-bangsa laen dong, yang bukan bangsa Yahudi,
ko biar bosong senter bekin taráng itu jalan yang datang di Beta,
ko biar Beta kasi lapás sang dong dari dong pung sala-sala dong.
Deng bosong ju musti kasi tunju itu jalan di ini dunya dari ujung pi ujung.’ ” Yesaya 42:6, 49:6
48 Waktu orang bangsa laen yang bukan Yahudi dong dengar bagitu, ju dong sanáng mau mati. Tarús dong puji-puji sang Tuhan Allah bilang, “Puji Tuhan! Tuhan pung Kabar Bae tu, talalu bae!” Deng di situ ada orang-orang yang Tuhan Allah su putus dari dolu ko bisa idop tarús deng Dia. Ais dong samua parcaya sang Tuhan Yesus.
49 Tuhan Allah pung Kata-kata tasiar dari mulu pi mulu di itu daꞌera samua.
50 Di itu kota, ada orang-orang bésar, laki-laki deng parampuan. Ada saparu yang rindu sang Tuhan. Ma orang Yahudi pung bos-bos dong datang ko tusu-tusu sang itu orang bésar dong, sampe dong usir kasi kaluar Paulus deng Barnabas dari dong pung daꞌera. 51 Kaluar dari itu kota, ju dong dua bekin satu acara adat deng kabás buang abu dari dong pung kaki ko jadi tanda bilang, orang di itu kota dong sonde mau dengar sang dong dua. Ais dong bale balakang ko jalan kasi tenga itu kota. Ju dong pi satu kota laen, nama Ikonium. Mateos 10:14; Markus 6:11; Lukas 9:5, 10:11
52 Ma orang-orang yang su parcaya sang Tuhan Yesus di Antiokia, dong pung hati sanáng, tagal Tuhan pung Roh yang Barisi kasi kuat dong pung hati.

*13:1: a: Tulisan bahasa Yunani bilang, ‘Niger’, deng dia pung arti bilang, ‘itam’, ko, ‘galáp’.

13:1: b: Raja Herodes ni, dong ju kanál deng nama Herodes Antipas. Dia tu, yang bunu bekin mati sang Yohanis, Tukang Sarani. Dia pung bapa, dong kanál deng nama Herodes Bésar (andia Herodes Agung). Dia tu, yang suru bunu ana mea waktu Tuhan Yesus lahir di Betlehem. Raja Herodes yang bunu sang Yakobis, deng yang mati kaná cacing tu, dong kanál deng nama Herodes Agripa.

13:17: Kaluar dari Masir 1:7, 12:51

13:18: Daftar Sensus 14:34; Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 1:31

13:19: Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 7:1; Yosua 14:1

13:20: Tukang Putus Parkara dong 2:16; 1 Samuel 3:20

13:21: 1 Samuel 8:5, 10:21

13:22: 1 Samuel 13:14, 16:12; Lagu Puji dong 89:20

13:24: Markus 1:4; Lukas 3:3

13:25: Tulisan bahasa Yunani yang asli tulis bilang, ‘tondo ko buka dia pung tali sapatu ju, beta sonde pantas’. Dia pung arti bilang, banding deng Tuhan Yesus, Yohanis rasa diri cuma orang kici sa. Baca di Mateos 3:11, Markus 1:7, Lukas 3:16, Yohanis 1:20, 27.

13:28: Mateos 27:22-23; Markus 15:13-14; Lukas 23:21-23; Yohanis 19:15

13:29: Mateos 27:57-61; Markus 15:42-47; Lukas 23:50-56; Yohanis 19:38-42

13:31: Utusan dong pung Carita 1:3

13:32-33: Lagu Puji dong 2:7

13:34: Yesaya 55:3

13:35: Lagu Puji dong 16:10

13:40-41: Habakuk 1:5

13:47: Yesaya 42:6, 49:6

13:51: Mateos 10:14; Markus 6:11; Lukas 9:5, 10:11