13
Dhèu Antiokia pua Barnabas dènge Saulus
Ètu kota Antiokia, dhèu ae parcaya le Lamatua Yesus. Lamatua pake pèri-pèri dhèu ho jꞌajꞌi dhèu rèti lii padhai Na ètu èèna. Cahagꞌe hari, Na pake ho ajꞌa-nori dhèu. Rèngu se, nuka:
Barnabas,
Simeon, dhu ra biasa pangare ne, ‘Mone Mèdhi’,* a: Lii Yunani peka na, ‘Niger’, sasoa na, ‘mèdhi’, do ‘maroga’.
Lukius, nèti kota Kirene,
Menahem, dhu ra piara sama-sama dènge dhèu aae Herodes nèti ana iiki ka mai, b: Dhèu aae Herodes ne, ra tadhe ne dènge ngara Herodes Antipas. Nèngu ne ka dhu pamadhe Yohanis tuka sarani dhèu. Ama na, ngara na Herodes Kapai Risi. Herodes Kapai Risi ne ka dhu hia paredha ho pamadhe ana iiki-ana iiki lodꞌo ina Maria nara iisi Lamatua Yesus ètu rae Betlehem. Dhèu aae Herodes leo ka dhu pamadhe Yakobis, ka dhu kalati raꞌe aaꞌi toke madhe. Ra tadhe ne dènge ngara Herodes Agripa.
aa dènge Saulus.
Ca lodꞌo, rèngu puasa, ka ra pakaboko ho manèngi-mangajꞌi mi Ama Lamatua. Hèia Roh Lamatua dhu Mola-Mèci peka dènge ra, “Sasabꞌa Jaꞌa ae titu kèna. De hagꞌe mere Barnabas dènge Saulus, sèna ka rèngu pakako sasabꞌa Jaꞌa.”
Ropa ra puasa dènge sabajꞌa èle, hèia ra bane ai mi dedha Barnabas dènge Saulus, ho ra jꞌajꞌi ana pua-paleha Lamatua. Èle èèna ka, ra pua rèngu dua ra ho lasi sabꞌa sasabꞌa-laꞌa Lamatua.
Barnabas dènge Saulus lasi asa pulu Siprus
4-5 Ropa Roh Lamatua dhu Mola-Mèci pua Barnabas dènge Saulus lasi palème rai, ka ra dhuli uru asa kota èci ètu nebhe dhasi, ngara na Seleukia. Yohanis (dhu ngara leo na, Markus) laꞌe sama-sama dènge si. Dꞌai nèi ka, rèngu caꞌe kapa asa pulu Siprus, ka ra puru ètu kota èci, ngara na Salamis. Ètu èèna, rèngu biasa maso asa dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi dhèu Yahudi, ho ajꞌa-nori Lii Holo-Nori Ama Lamatua mi dhèu ètu sèra.
6-8 Hèia rèngu lasi dhuli rae-rae, toke ra dꞌai kota èci ètu suu haa pulu èèna, ngara na Pafos. Gubernur pea ètu kota èèna. Ngara gubernur èèna, Sergius Paulus. Nèngu ne, dhèu kahadhu mèu. Ropa na tadèngi Barnabas si dꞌai dꞌara kota, ka na hia dhèu lasi paroa si, te dꞌara na neo nanene Lii Holo-Nori Lamatua.
Te ngaa ètu era èèna, abhu dhèu Yahudi èci, ngara na Bar Yesus, (ngara leo na ètu dꞌara lii Yunani, ‘Elimas’). Nèngu dhèu suagi. Na tema le kapodꞌe-kabèli dhèu, peka na, nèngu ne dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua. Aa na paꞌangalai dènge gubernur. Ka ropa Barnabas si mai, na kakèjꞌi gubernur, sèna ka baku sèmi nare si. Aa na dadugu gubernur, sèna ka gubernur baku parcaya Yesus.
Te ngaa Roh Lamatua dhu Mola-Mèci hia koasa mi dedha Saulus (dhu ra paroa kahèi Paulus), ka na ladhe kaloo dhèu suagi ne, hèia na peka, 10 “Eeh, Elimas! Èu ne, ana nidhu! Tuka kapodꞌe-kabèli! Toke dꞌai pèri lodꞌo hari èu kapodꞌe dhèu? Èu labꞌa jꞌara-jꞌara dhu beꞌa. Nèti èèna ka, jiꞌi ngeꞌa, na, èu madhutu dhèu aae nidhu. Tao ia ka sèmi èèna! Bhabhae ia ka jꞌara mola Ama Lamatua! 11 De mu nanene! Nèbhu heka, Lamatua huku èu. Èèna na, èu bèdhu pèri-pèri lodꞌo!”
Ropa Paulus padhai lii nare sèmi èèna, dhèu èèna bèdhu dènge. Ka na kako kèpe leli, hia dhèu kadhèi ai, ho pakako ne.
12 Ropa gubernur ladhe nèdhi unu na, aa na tadèngi Lii Holo-Nori Yesus nèti Barnabas si, ka na malaa-maloha, aa na parcaya Yesus.
Rèngu rèti Lii Lolo Beꞌa asa kota Antiokia leo, ètu propensi Pisidia
13 Nèti kota Pafos ètu pulu Siprus, Paulus si caꞌe kapa, pakèdꞌi asa kota Perga ètu propensi Pamfilia. Ropa ra puru nèti dedha kapa, Yohanis Markus tèke eele rèngu, ka lèpa asa Yerusalem. 14 Nèti Perga, rèngu kako haga lasi asa kota Antiokia ètu propensi Pisidia.
Rèngu dꞌai era èèna, lèke lodꞌo aꞌoro sasabꞌa dhèu Yahudi. Ka rèngu madhutu sabajꞌa ètu èmu manèngi-mangajꞌi dhèu Yahudi. 15 Lodꞌo èèna, ra baca ètu sasuri Musa, dènge sasuri dhèu rèti lii padhai Lamatua dhu leo kahèi. Èle èèna ka, ama-ama èmu sabajꞌa èèna, manèngi Paulus si, peka na, “Ama-ama! Ladhe miu dènge lii haholo ho paꞌèra dꞌara jiꞌi, na, jiꞌi manèngi sèna ka miu peka laa.”
Paulus padhai lii mi dhèu Yahudi ètu Antiokia
16 Hèia Paulus kako asa madha laꞌe. Ka na hia tadha dènge kacui-aai na, sèna ka rèngu mau-mau. Èle èèna ka, na padhai lii, peka na, “Aꞌari dhèu Israꞌel ti! Dènge ina-ama dhèu leo dhu maso agama Yahudi, lula dꞌara miu dꞌèi padètu dènge Ama Lamatua dhèu Israꞌel. De jaꞌa manèngi sèna ka miu nanene paie lii padhai jaꞌa.
17 Ama Lamatua hagꞌe nare le bèi-baki èdhi dhèu Israꞌel nèti uru ka mai. Lodꞌo rèngu pea ètu rai Masir, kabarai dhèu, Lamatua hia rèngu mamuri hua iia. Ana-èpu rèngu tabha ae ètu era èèna. Limuri mai, ka Lamatua pake koasa kapai Na, ho Na kalua eele rèngu nèti rai Masir. Kalua nèti Masir 1:7, 12:51 18 Èle èèna ka, rèngu mamuri pidha-pidha ètu dꞌara mamoo toke dꞌai èpa nguru tèu. Masi ka rèngu kètu hadhu, te ngaa Lamatua lere si dènge dꞌara dhu taleo. Sensus 14:34, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1:31 19 Èle èèna ka, Lamatua palaho aaꞌi pidhu suku ètu rai Kanaꞌan. Ka Na pabagi rai rèngu mi bèi-baki èdhi ho jꞌajꞌi rai pusaka ra. Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 7:1, Yosua 14:1 20 Bèi-baki èdhi mamuri sèmi èèna toke dꞌai 450 (èpa ngasu lèmi nguru) tèu.
Ka Ama Lamatua padhèdi dhèu pamaꞌète lii langu, sèna ka pajꞌujꞌu jꞌara hia si, toke dꞌai Na padhèdi hia si dhèu nèti lii padhai Lamatua èci, ngara na Samuel. Tuka Pamaꞌète Lii 2:16, 1 Samuel 3:20 21 Lodꞌo Samuel jꞌajꞌi dhèu nèti lii padhai Lamatua, bèi-baki èdhi neo abhu dhèu aae. Ka Lamatua padhèdi Saul, ana Kis, nèti suku Benyamin. Saul jꞌajꞌi dhèu aae dꞌai èpa nguru tèu. 1 Samuel 8:5, 10:21 22 Èle èèna ka, Lamatua gao eele Saul. Ka Na padhèdi Daud, ana Isai, ho jꞌajꞌi dhèu aae hiu. Lamatua neꞌa tareꞌa dꞌara Daud, ka Na peka na, ‘Daud, ana Isai ne, lèke dꞌara Jaꞌa. Limuri mai, tatu nèngu mamuri madhutu dadꞌèi Jaꞌa aaꞌi-aaꞌi.’ 1 Samuel 13:14, 16:12, Lii Sodꞌa Koa-Kio 89:20 23 Lodꞌo èèna, Lamatua moa tèke le, ho Na hagꞌe nare ana-èpu Daud èci, sèna ka Na patabuli eele dhèu Israꞌel nèti koasa sasala-sasigo ra. Jaꞌa peka mi miu, ana-èpu Daud dhu Lamatua moa tèke èèna, nuka Yesus.”
Paulus peka na, Yesus èèna, Dhèu dhu Lamatua pajaji le
24 Paulus tuhu hari lii padhai na, peka na, “Lodꞌo Lamatua Yesus pakako mèka sabꞌa Na, abhu dhèu èci ngara na Yohanis, dhu laꞌe lole dènge dhèu Israꞌel, sèna ka rèngu ele-hoꞌa nèti sasala-sasigo rèngu. Na peka kahèi, na, rèngu hudꞌi sarani ku, ho jꞌajꞌi mi tadha, na, rèngu pabeꞌa le dènge Lamatua. Markus 1:4, Lukas 3:3 25 Te ngaa lodꞌo sasabꞌa Yohanis oe èle, na peka mi dhèu ae, aku nèngu na, ‘Baku pangee, na, jaꞌa ne Dhèu dhu Lamatua moa nèti uru ka mai. Ngee paie! Miu hudꞌi mate hari ku dhèu èci, dhu mai limuri. Nèngu kapai risi nèti jaꞌa. Jaꞌa haha dꞌai seli. De jꞌajꞌi ana pua-paleha nèngu kahèi, jaꞌa nia boe.’ Sasuri lii Yunani dhu uru-uru sèra, suri peka na, ‘pacudꞌu ho lècu dhari salapa Na kahèi, jaꞌa nia boe.’ Sasoa na, ladhe pasoro dènge Lamatua Yesus, Yohanis ne dhèu haha seli, de masi ka jꞌajꞌi ana pua-paleha nèti Lamatua Yesus, nia boe sa hèi. Baca kahèi ètu Mateos 3:11, Markus 1:7, Lukas 3:16, Yohanis 1:20, 27
26 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi ti! Miu dhu ana-èpu Abraham, aa miu dhèu leo, dhu neo padètu dènge Lamatua. Mi nanene ku jaꞌa! Ama Lamatua peka le jꞌara ne dènge èdhi, sèna ka èdhi teꞌa jꞌara mamuri Na. Nèngu patabuli èdhi nèti koasa sasala-sasigo èdhi. 27 Nèti uru ka mai, Ama Lamatua pake le dhèu rèti lii padhai Na, ho suri lula-nèti Dhèu dhu Lamatua moa neo hia mai. Te ama-ama agama èdhi, dènge dhèu leo ètu Yerusalem sèra baca pahari-pahari le, ngaa dhu dhèu rèti lii padhai Lamatua suri tèke sèra. Dꞌai lodꞌo aꞌoro sasabꞌa, ra maso asa dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi, ho ra baca ètu dꞌara sasuri Lamatua. Te ngaa rèngu reꞌa boe Dhèu dhu Lamatua pajꞌujꞌu mema èèna, nuka Yesus. Ka ra tenge jꞌara ho pamadhe Ne. Te ngaa tatao rèngu sèra kahèi, lèke nuka sèmi dhu dhèu rèti lii padhai Lamatua sèra suri tèke le. 28 Ra tenge jꞌara, neo pamanahu Yesus. Te ngaa rèngu abhu boe sasala Na. Masi ka sèmi èèna, te ngaa rèngu kakèjꞌi gubernur Pilatus ho pamadhe Ne. Mateos 27:22-23, Markus 15:13-14, Lukas 23:21-23, Yohanis 19:15 29 Ka gubernur sèmi nare lii rèngu, hèia ra paku pamadhe Ne ètu ajꞌu palolo-palèbha. Te ngaa tatao rèngu sèra kahèi, lèke sèmi dhu dhèu rèti lii padhai Lamatua sèra suri tèke le. Hèia ra papuru ngiꞌu aae Yesus nèti ajꞌu palolo-palèbha, ka nedhe rèti tao asa dꞌara roꞌa. Mateos 27:57-61, Markus 15:42-47, Lukas 23:50-56, Yohanis 19:38-42 30 Te ngaa Ama Lamatua pake koasa Na, ka pamamuri hari Yesus.
31 Lodꞌo Yesus mamuri hari, Na padꞌelo iisi Na pèri-pèri hari mi dhèu ae. Dhèu sèra nuka dhu mai sama-sama dènge Ne nèti propensi Galilea asa kota Yerusalem. Rèngu se ka lèpa limuri na, jꞌajꞌi sakasii mi dhèu Israꞌel.” Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 1:3
Paulus peka na, Lamatua pake dhèu nèti lii padhai Na ho suri mema lula-nèti Yesus
32-33 Paulus tuhu hari lii padhai na, peka na, “De sèmi neꞌe! Jiꞌi dua mi dènge Barnabas, mai nèti era kajꞌèu ho lole dènge miu, sèna ka miu meꞌa ngaa dhu Lamatua moa mi bèi-baki èdhi sèra, limuri ne jꞌajꞌi aaꞌi le. Lamatua pamamuri hari le Yesus nèti mamadhe Na. Ètu sasuri Lii Sodꞌa Koa-kio nomer dua, Lamatua pake dhèu ho suri lula-nèti Yesus, Dhèu dhu Na moa tèke ho Na mai. Na suri, peka na:
‘Èu neꞌe, Ana Jaꞌa,
Doe neꞌe, Jaꞌa dedꞌe Èu ho mèdꞌu paredha.’ Lii Sodꞌa Koa-Kio 2:7
34 Nèti uru èèna ka, Ama Lamatua moa le, peka na, Nèngu neo pamamuri hari Dhèu dhu Na moa tèke ho Na mai. Aa Dhèu èèna, madhe heka. Nèti èèna ka, Lamatua pake le dhèu nèti lii padhai Na ho na suri, peka na,
‘Nèti uru ka mai, Jaꞌa èki lii padhadha dènge dhèu aae Daud, sèna ka Jaꞌa hia ne berkat.
De limuri ne, Jaꞌa neo paꞌèki dènge èu, lii padhadha èèna kahèi, lula èu ne, ana-èpu Daud.’ Yesaya 55:3
35 Aa Lii Sodꞌa Koa-kio leo, peka na,
‘Lamatua, Èu tèke eele boe ngiꞌu aae Dhèu Mola-Mèci Èu,
ho ele iie ètu dꞌara roꞌa Na!’ Lii Sodꞌa Koa-Kio 16:10
36-37 Dhu lèke sèmi neꞌe ka: Lii Sodꞌa Koa-kio neꞌe, peka boe dhoka Daud di! Èdhi teꞌa sèmi èèna, lula dhèu aae Daud tao le jꞌara beꞌa ae hia kabarai na, toke na madhe. Ropa na madhe, ka ra padhane ne. Ngiꞌu aae na ele iie le. De èdhi teꞌa, na, Lii Sodꞌa Koa-kio èèna, peka boe dhoka Daud di, te ngaa dhèu leo kahèi. Ladhe èèna na Dhèu dhu Na pajꞌujꞌu èèna madhe, pe Ama Lamatua pamamuri hari Ne. Nèti èèna ka, ngiꞌu aae Na ele iie boe ciki sa.
38-39 De aꞌari, nanene paie! Dhèu èèna, nuka Yesus! Ladhe èdhi parcaya Ne, heka Na dui sasala-sasigo èdhi sèra, dhu madhutu iia-iia na, èdhi ka dhu dui. Dènge jꞌara neꞌe, Ama Lamatua saku eele sasala-sasigo èdhi. Te ngaa èdhi teꞌa le, masi ka èdhi madhutu atora adꞌa Musa aaꞌi-aaꞌi ra, èèna dꞌai mèka ho pamola èdhi ètu madha Lamatua. 40-41 Nèti èèna ka, miu hudꞌi pangee paie. Mage dhoka ngaa dhu dhèu nèti lii padhai Lamatua peka uru sèra, lèka miu. Ra suri le, peka na,
‘Tuka lalangu dhèu, mate unu miu!
Lula Jaꞌa, Ama Lamatua, tao jꞌara-jꞌara dhu pamalaa dhèu.
Te ngaa limuri mai, mate unu miu! Èèna na, miu madhe aapa!
Jaꞌa tao jꞌara èci,
te ngaa miu sèmi mere boe.
Masi ka dhèu pasaraa le,
te ngaa miu meꞌa boe.
Beꞌa risi miu ngee paie, sèna ka miu bisa malaa kahèi tatao Lamatua!’ Habakuk 1:5
De aꞌari sèra! Pangee paie ngaa dhu jaꞌa lole ne. Baku core eele ngaa dhu miu tadèngi le. Miu baku sama sèmi tuka lalangu dhèu. Dꞌai sange neꞌe ka, lii padhai jaꞌa. Makasi!”
42 Padhai lii nare, hèia Paulus dènge Barnabas kèdꞌi titu neo kalua nèti èmu manèngi-mangajꞌi èèna. Ka dhèu ètu sèra manèngi rèngu lèpa migu mai nèi, ho lole pamèu ngaa dhu ra lole deo na. 43 Ropa ra kalua nèti dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi èèna, dhèu ae ètu èèna lasi madhutu Paulus dènge Barnabas. Ka dua ra holo si, peka na, “Èdhi teꞌa, na, Lamatua dꞌara beꞌa dꞌai seli mi dedha èdhi. De miu hudꞌi madhutu taruu Ne.”
Ama-ama dhèu Yahudi tule eele Paulus si
44 Dꞌara migu mai nèi, lèke lodꞌo aꞌoro sasabꞌa dhèu Yahudi, dhèu nèti dꞌara kota èèna oe mai aaꞌi ho ra neo nanene Lii Holo-Nori Lamatua. 45 Te ngaa ropa ama-ama dhèu Yahudi reꞌa, na, dhèu ae mai nanene lii padhai lii Paulus si, ka rèngu tèka dꞌara. Hèia ropa Paulus padhai lii, rèngu pahaka-palabꞌa dènge padhai lii pamanahu ne.
46 Te ngaa Paulus si hari boe, aa ra padhai lii paꞌabhe heka, peka na, “Mema tareꞌa Ama Lamatua bhoke uru jꞌara hia èdhi dhèu Yahudi, aa Na pangèdꞌu èdhi Lii Lolo Beꞌa. Èèna na lèke! Te ngaa miu sèmi mere boe. Nèti èèna ka, miu nia boe abhu mamuri taruu dènge Ama Lamatua. De limuri ne, jiꞌi neo ngèti Lii Lolo Beꞌa ne asa dhèu rai-rai leo sèra, lula miu dhèu Yahudi tule eele ne. 47 Te Lamatua pua le jiꞌi, sama sèmi dhu Yesaya suri tèke, peka na,
‘Jaꞌa dedꞌe le miu ho jꞌajꞌi sama sèmi labhu, ho mèti saraa mi dedha dhèu rai-rai leo sèra, dhu dhèu Yahudi boe,
sena ka miu tao paheo jꞌara dhu mai asa Jaꞌa,
ho Jaꞌa patalale si nèti koasa sasala-sasigo rèngu.
De miu hudꞌi padꞌelo jꞌara èèna ètu rai-haha ne, nèti suu èci toke dꞌai suu leo laꞌe!’ ” Yesaya 42:6, 49:6
48 Ropa dhèu leo dhu dhèu Yahudi boe sèra tadèngi lii neꞌe, rèngu karejꞌe titu kèna. Hèia ra koa-kio Ama Lamatua, peka na, “Koa-kio kolongara Lamatua! Lii Holo-Nori Lamatua beꞌa dꞌai seli!” Aa ètu èèna, abhu dhèu dhu Ama Lamatua pili nare le ho ra mamuri taruu dènge Ne. Ka ra parcaya aaꞌi-aaꞌi ra mi Lamatua Yesus.
49 Ka dhèu palolo lème Lii Holo-Nori Ama Lamatua ne asa rai aaꞌi-aaꞌi.
50 Ètu dꞌara kota èèna, abhu dhèu kapai, bhèni-mone. Cahagꞌe dꞌèi padètu Lamatua. Te ngaa ama-ama dhèu Yahudi sèra mai dadugu-rariu dhèu kapai sèra. Hèia rèngu babège eele Paulus dènge Barnabas nèti rai rèngu. 51 Lodꞌo dua ra kalua nèti dꞌara kota èèna, ka ra caro eele ahu nèti haga ra, ho jꞌajꞌi mi tadha, peka na, dhèu-dhèu ètu dꞌara kota èèna roꞌo boe nanene rèngu dua ra. Èle èèna ka, dua ra kabèli kabodho ho tèke eele kota èèna, lasi asa kota Ikonium. Mateos 10:14, Markus 6:11, Lukas 9:5, 10:11
52 Te ngaa dhèu parcaya Lamatua Yesus ètu kota Antiokia sèra, dꞌara ra karejꞌe, lula Roh Lamatua dhu Mola-Mèci paꞌèra dꞌara rèngu.

*13:1 a: Lii Yunani peka na, ‘Niger’, sasoa na, ‘mèdhi’, do ‘maroga’.

13:1 b: Dhèu aae Herodes ne, ra tadhe ne dènge ngara Herodes Antipas. Nèngu ne ka dhu pamadhe Yohanis tuka sarani dhèu. Ama na, ngara na Herodes Kapai Risi. Herodes Kapai Risi ne ka dhu hia paredha ho pamadhe ana iiki-ana iiki lodꞌo ina Maria nara iisi Lamatua Yesus ètu rae Betlehem. Dhèu aae Herodes leo ka dhu pamadhe Yakobis, ka dhu kalati raꞌe aaꞌi toke madhe. Ra tadhe ne dènge ngara Herodes Agripa.

13:17 Kalua nèti Masir 1:7, 12:51

13:18 Sensus 14:34, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1:31

13:19 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 7:1, Yosua 14:1

13:20 Tuka Pamaꞌète Lii 2:16, 1 Samuel 3:20

13:21 1 Samuel 8:5, 10:21

13:22 1 Samuel 13:14, 16:12, Lii Sodꞌa Koa-Kio 89:20

13:24 Markus 1:4, Lukas 3:3

13:25 Sasuri lii Yunani dhu uru-uru sèra, suri peka na, ‘pacudꞌu ho lècu dhari salapa Na kahèi, jaꞌa nia boe.’ Sasoa na, ladhe pasoro dènge Lamatua Yesus, Yohanis ne dhèu haha seli, de masi ka jꞌajꞌi ana pua-paleha nèti Lamatua Yesus, nia boe sa hèi. Baca kahèi ètu Mateos 3:11, Markus 1:7, Lukas 3:16, Yohanis 1:20, 27

13:28 Mateos 27:22-23, Markus 15:13-14, Lukas 23:21-23, Yohanis 19:15

13:29 Mateos 27:57-61, Markus 15:42-47, Lukas 23:50-56, Yohanis 19:38-42

13:31 Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 1:3

13:32-33 Lii Sodꞌa Koa-Kio 2:7

13:34 Yesaya 55:3

13:35 Lii Sodꞌa Koa-Kio 16:10

13:40-41 Habakuk 1:5

13:47 Yesaya 42:6, 49:6

13:51 Mateos 10:14, Markus 6:11, Lukas 9:5, 10:11