7
Stefanus nasalaꞌe ao na nai Mamana Parisa Dedea Agama
Basa boe ma, agama Yahudi ra Malaka Bauinaꞌ na, natane Stefanus nae, “Ara kolaaꞌ o nana tebe do taꞌa?”
2-3 Stefanus nataa faliꞌ asa nae, “Papa sara ma basa toranoo kara emi. Soba emi mamanene au dei. Maꞌulu ele na, ita baꞌin Abraham bei ta foa elaꞌ nusa namon fa, te Manetualain marela-masaꞌa Na tudu ao na neuꞌ. Amaꞌ Manetualain pareta nae, ‘O foa elaꞌ nusa namom, ma toranoo aꞌa fadim mara. O laꞌo leo nusaꞌ esa nai ele, te neuꞌ ko au dei atudu ko.’ Boe ma, ana poꞌi neme dae Mesopotamia mai fo lali leo kota Haran na neu.* Dae Mesopotamia ria, besaꞌ ia ara hulen soo na rae nusa Irak. Ma kota Haran ria, manana na, besaꞌ ia nai nusa Siria. Mete Tutui Masososaꞌ 12:1 boe. Boe ma, ana foa ela lahenda Kasdim ara nusa na, de leo kota Haran na neu. Papa boki na maten boe ma, Amaꞌ Manetualain noo baꞌi Abraham lali leo dae fo besaꞌ ia papa sara roo toranooꞌ kara leon ia. Tutui Masososaꞌ 11:31; 12:4 Tepoꞌ ria, Amaꞌ Manetualain ta bati feen dae teka esa boeꞌ nai nusaꞌ ia, fo dadi neuꞌ baꞌi Abraham dae pusaka na. Tehuu, Amaꞌ Manetualain helu basa nae, neuꞌ ko Ana fee ni dae ia fo dadi neuꞌ tititi-nonosi nara dae pusakan. Sekona te tepoꞌ ria, Abraham bei ta nanuu ana bokiꞌ fa. Tutui Masososaꞌ 12:7; 13:15; 15:18; 17:8 Tehuu, Amaꞌ Manetualain nafadan nae, ‘O tititi-nonosi mara, neuꞌ ko leo nai lahenda fekeꞌ nusan. Boe ma, lahenda sira ese-rumu siiꞌ ma tao tadadalu sii losa teuꞌ natun haa. Basa teu natun kahaaꞌ sira, neuꞌ ko Au dei huku nusa isiꞌ sira, fo riiꞌ tao emi neuꞌ sira atan. Boe ma, o tititi-nonosim foa ela nusaꞌ ria leo mamanaꞌ ia mai, fo hule makasi neuꞌ Au.’ Tutui Masososaꞌ 15:13-14; Kalua reme Masir 3:12 Dedea basa nae leoꞌ naa, boe ma ana tao hekenee barataa neniꞌ sunat, fo ela dadi tanda nae Abraham asa, dadi reuꞌ Amaꞌ Manetualain lahendan. Abraham anan Ishak besaꞌ ko faiꞌ falu, boe ma Abraham sunat ana. Doo-doo boe ma, Ishak sunat anan Yakob. Basa boe ma, Yakob ana kasanahulu dua nara, bea faiꞌ haa hulu, na ana sunat asa. Basa sii nana ita lahenda Yahudi a bei-baꞌin. Tutui Masososaꞌ 17:10-14; 21:2-4; 25:26; 29:31—35:18
Boe ma, ita bei-baꞌin ara eteꞌ ao nara, roo sira fadin Yusuf losaꞌ ara seꞌo henin, de ana dadi ata nai dae Masir a. Tehuu Amaꞌ Manetualain ta foa elan fa. Tutui Masososaꞌ 37:11, 28; 39:2, 21 10 Ma poꞌi-tata nan neme basa doidoso na mai. Amaꞌ Manetualain bati feen duduꞌa-aꞌafin tandeꞌ a losaꞌ mane Masir a suen naan seli, de feen homu kuasa ma soꞌun dadi neuꞌ ria lima boa ona na. Tutui Masososaꞌ 41:39-41
11 Basa boe ma, faiꞌ laas a dadi nai dae Masir, ma dae Kanaꞌan. Faiꞌ laas ria talalu naan seli losaꞌ lahenda dodouꞌ doidoso rai basa mamanaꞌ ain. Huu ria naa, de tepoꞌ ria ita baꞌi nara boe ta raa-rinu hata esa boeꞌ Tutui Masososaꞌ 42:1-2 12 Tehuu baꞌi Yakob namanene nae, nanaaꞌ nai dae Masir. Basa boe ma, nadenu ana nara, fo riiꞌ ita bei-baꞌi nara, ara leo dae Masir reu, fo asa nanaaꞌ nai na. 13 Asa ra boe ma ara fali. Mai de basa nanaa nara boe ma, Yakob nadenu sii reu asa seluꞌ nai dae Masir. Faiꞌ ria besaꞌ ko, Yusuf tui matetuꞌ asa nae, ria nana sira fadi bokin a. Basa boe ma, besaꞌ ko ria noo toranoo nara leo mane Masir reu, fo elaꞌ nalelaꞌ asa. Tutui Masososaꞌ 45:1, 16 14 Boe ma, Yusuf hule fo papa na ma toranoo nara basa sii lali leo Masir reu. Lahenda mana mai sira, nana hitu hulu lima sii. Tutui Masososaꞌ 45:9-10, 17-18; 46:27 15 De Yakob lali leo Masir neu losaꞌ ria noo ita bei-baꞌi nara mates sii rai naa. Tutui Masososaꞌ 46:1-7; 49:33 16 Tehuu doo na seli, boe ma ara reni faliꞌ bei-baꞌin dui nara leo koro Sikem, nai dae Kanaꞌan. Basa boe ma, ara ratoi duiꞌ sira reuꞌ rates, fo tepoꞌ ria baꞌi Abraham asa neme Hemor tititi-nonosin mai a. Tutui Masososaꞌ 23:3-16; 33:19; 50:7-13; Yosua 24:32
Stefanus nataa neniꞌ Musa tutui naa neuꞌ lahenda fo ta nau ramanenen fa
17 Basa mana-dadiꞌ ia ra nana, huu noo Manetualain helu nae, neuꞌ ko Ana bati fee Abraham dae pusakaꞌ nai mamanaꞌ ria. Fai na naneneaꞌ fo Manetualain tao natetu ria hehelun naa, ita lahenda Yahudi nara ramefu rai dae Masir. 18 Tepoꞌ ria, mane bebeuꞌ esa mulai homu pareta nai Masir. Tehuu, ta nalelaꞌ Yusuf fa. Kalua reme Masir 1:7-8 19 Maneꞌ ria namoloꞌ ita bei-baꞌi nara, ma makaresi na seliꞌ, losaꞌ ana nadenu fo tuꞌu heni ana boki-beuꞌ nara fo elaꞌ mate sii. Kalua reme Masir 1:10-11, 22
20 Naraa noo tepoꞌ ria boe, baꞌi Musa mama na bokin. Ao na tibu-tibu. Papa na noo mama na ta tuka maneꞌ a pareta na fa. Ara anutu rafufuniꞌ ana nai sira uman, losaꞌ bulaꞌ telu. Kalua reme Masir 2:2 21 Mai de ara ta rafuni ralan nai uma sooꞌ boe ma, ara rafuli henin. Tehuu mane Masir ana feton esa here nan, boe ma oꞌo noon, de ana anutun sama leoꞌ ria ana boki na. Kalua reme Masir 2:3-10 22 Huu ria na, lahenda Masir ranori ni sira malela nara losaꞌ Musa dadi neuꞌ lahenda bauinaꞌ. Nalela dedea ma nalela nonoi na seliꞌ.
23 Musa teun haa hulu, boe ma ana nahiiꞌ neu saka ina-ama, toranoo lahenda Israel nara, fo elaꞌ ralelela aoꞌ. 24 Ana lalaꞌo nai deaꞌ boe ma, nita lahenda Masir esa popoꞌo lahenda Israel esa. Boe ma, ana neu fali ria lahenda nusa isi naa, de pau naisa lahenda Masir ia. 25 Te Musa nae ndobuko lahenda nusa isi nara bubuluꞌ rae, Amaꞌ Manetualain fee ria neu nana elaꞌ poꞌi na sii remeꞌ susa a mai. Tehuu, ara bei ta bubuluꞌ hihii-nanau ria fa. 26 Balahaꞌ boe ma, Musa neu lalaꞌo seluꞌ bali fo ana memete lahenda Israel. Ana nita touꞌ dua ra poko ao. Boe ma, ana dedea noo dua sii fo elaꞌ ara ralolole ao nae, “We! Emi dua nana aꞌa-fadiꞌ. Ubeaꞌ taon de emi mahuu?”
27 Tehuu, touꞌ fo popoꞌo nonoo na a, ana tipa heni Musa boe ma nae, ‘Bea soꞌu na o dadi neuꞌ ami malaka ma?! Ma bea soꞌu na o dadi neuꞌ ami mana-ee dedeaꞌ ma?! 28 Bate moi pau maisa au leoꞌ useleꞌ a, o maisa lahenda Masir a, do?’ 29 Musa namanene leoꞌ naa boe ma, ana nalai ela Masir. Ana leo nai lahenda Median ara nusa na. Ana sao nai naa, de boki ra ana touꞌ dua. Kalua reme Masir 2:11-15; 18:3-4
30 Basa teuꞌ haa hulu boe ma, Musa leo mamana dae tuuꞌ esa neu, naneneaꞌ noo leteꞌ esa, nade Lete Sinai. Nai naa, Amaꞌ Manetualain ei-laꞌo lima-lopen esa neme nusa sodaꞌ a natuduꞌ ao na neuꞌ Musa nesiꞌ ai pilaꞌ daleꞌ, nai ai huu anaꞌ esa. Ai a naan tehuu ta putun fa. 31 Musa nita ai pilaꞌ ria boe ma, noi namakokoaꞌ a. Boe ma, ana tutuluꞌ leo mata neu, fo elaꞌ ana bubuluꞌ nae ubeaꞌ ria. Keke neu boe ma, namanene Manetualain dedea neme ai pila ria daleꞌ mai nae, 32 ‘Au ia, nana o bei-baꞌi mara Ramatua na; riiꞌ baꞌi Abraham, baꞌi Ishak, baꞌi Yakob Ramatuaꞌ na.’ Namanene nae leoꞌ naa boe ma, ana bii, de ana dere naan seli, ma ana ta naparani botiꞌ laka na fo mete ai pilaꞌ ria sooꞌ.
33 Basa ria boe ma, Manetualain dedea seluꞌ bali nae, ‘We Musa! O mapadeiꞌ nai dae makamoiꞌ ria. Olu heni tabu-eis madei fo fee hada hormataꞌ neuꞌ Manetualain. 34 Bosoꞌ o mae Au afarene heni au lahenda kara rai Masir ele. Taꞌa! Au bei afarereneꞌ asa. Au bubuluꞌ sira doidoso nara. Ara hule tutulu-fafaliꞌ de Au amanene sii soo. Huu ria naa, de besaꞌ ia, Au onda fo Au poꞌi-tata a sii. Maiꞌ mata ia dei! Au oi adenu o fali seluꞌ dae Masir a mu.’ Kalua reme Masir 3:1-10
35 Noo leo naaꞌ, Amaꞌ Manetualain fo natudu Ao Na nai ai pilaꞌ ria daleꞌ, Ana pareta Musa fo fali leo Masir neu. Ana tudu ni neu nana, elaꞌ poꞌi na lahenda Israel ara reme doidoso nara mai. Musa ia, nana bei hatan ria lahenda ratanen rae, ‘Bea rina soꞌu na o dadi neuꞌ ami malaka ma?’ Besaꞌ ia, Manetualain rina soꞌu ni! Kalua reme Masir 2:14 36 Basa boe ma, Musa fali leo Masir neu. Nai naa, ana tao mana dadi beu bauinaꞌ. Basa boe ma, noo lahenda Israel ara foa elaꞌ Masir. Ana noo sii, raroo Tasi Pilas a, ara laꞌo raleleiꞌ mo lino-nees losa teuꞌ haa hulu. Kalua reme Masir 7:3; 14:21; Susura Dudui Nadeꞌ a 14:33
37 Musa riiꞌ nafada lahenda Israel ara nae, ‘Neuꞌ ko Amaꞌ Manetualain soꞌu na lahenda esa nemeꞌ emi talada mai, fo dadi neuꞌ lahenda mana dedea, leoꞌ Ana soꞌu au a.’ Tui Seluꞌ Laꞌe Neuꞌ Eno Sodaꞌ a 8:15, 18 38 Musa noo ita lahenda Israel nara basa sii rai mo lino-nees. Ana dadi lelete fee ita bei-baꞌin ara, roo Amaꞌ Manetualain ei-laꞌo lima-lopen nai nusa sodaꞌ a, huu fo ei-laꞌo lima-lope sira raꞌonda fee Musa Amaꞌ Manetualain dedea-nafada nara nai lete Sinai, fo ela natudu fee ita eno soda matetuꞌ a. Kalua reme Masir 19:1—20:17; Tui Seluꞌ Laꞌe Neuꞌ Eno Sodaꞌ a 5:1-33
39 Leo mae leoꞌ naa boe oo, ita bei-baꞌi nara ta nau ramanene Musa fa. Ara ta nau sipoꞌ ana fa, ara nau fali seluꞌ Masir reu. 40 Basa boe ma, ara leleꞌo Harun rae, ‘O fadim, Musa, noo ita kalua elaꞌ dae Masir. Tehuu besaꞌ ia, ita ta bubuluꞌ tae ria nai boloꞌ bea daleꞌ. De ami hule fo o tao ma hata sosokoꞌ esa fo elaꞌ ana napipipi do nalalaꞌo kata.’ Kalua reme Masir 32:1 41 Basa boe ma, ara tao ra hata sosokoꞌ ria. Rupa na leoꞌ sapi anaꞌ esa. Basa boe ma, ara pau banda fee hata sosokoꞌ ria. Ara tao feta bauinaꞌ huu fo sira tao ra hata ria, nana laꞌe sira dale na. Kalua reme Masir 32:2-6 42 Amaꞌ Manetualain nita leoꞌ naa boe ma, Ana nasadea sii. Boe ma, ara rapue de soko hata fo nai lalai leo-leoꞌ ledo a, bulaꞌ a ma ruuꞌ ara. Tehuu, Amaꞌ Manetualain noi nataaꞌ asa leoꞌ naa leo. Ria natetu noo Amaꞌ Manetualain mana dedea nara duiꞌ ran nai uluꞌ ele rae,
‘We! Lahenda Israel emin!
Teuꞌ haa hulu emi lalalaꞌ nai mo lino-nees,
basa boe ma, emi pau banda fo doꞌo-tabe neuꞌ Au,
do sadi ko, emi soko bea?
43 Emi taꞌ io-oa Au fa!
Tuka-tuka faiꞌ, nana emi maminaꞌ noi hata sosoko mara.
Emi mahiiꞌ maso-kalua nitu Moloꞌ a uma sosoko na.
Emi boe mahiiꞌ soko ruuꞌ esa nitu na, nade Refan.
De emi maminaꞌ adaꞌ noi soko neuꞌ hata fo emi tao man a!
Huu ria naa, de neuꞌ ko Au tuꞌu adoo emi leo kota Babel seriꞌ ele meu.’ ” Amos 5:25-27
Stefanus dedea laꞌeneuꞌ Uma Mamaso Inaꞌ a
44 Stefanus tuti naroo dedea na nae, “Amaꞌ Manetualain na tudu baꞌi Musa mamana huhule-haradoiꞌ esa rupa na. Boe ma, Musa sara tao ra Laa Huhule-haradoiꞌ esa tuka rupaꞌ ria. De lahenda Israel hule-haradoi neuꞌ Amaꞌ Manetualain soo na reuꞌ na. Kalu ara lali reme mamana esa leo mamana esa reu soo na, fate heni Laa Huhule-haradoiꞌ ria, boe ma puputu ni fo rolo renin leo mamana bebeuꞌ a neu. Nai naa, ara rapadedei seluꞌ ana bali. Kalua reme Masir 25:9, 40
45 Tepoꞌ fo Yosua sara reu ratati roo lahenda nusa fekeꞌ for rai Kanaꞌan dae, noo Amaꞌ Manetualain tutulu-fafali na, ara usi heni lahenda sira. Boe ma, Ana babati nusaꞌ ria fee ita bei-baꞌi nara. Faiꞌ bea ma daleꞌ reu ralea nusaꞌ ria, ara reni Manetualain Laa Huhule-haradoi na leo naaꞌ neu boe. Laaꞌ ria ara paken fo ara hule-haradoi reu dale, losaꞌ Mane Daud a hopu pareta a. Yosua 3:14-17 46 Mane Daud a hule-haradoi neuꞌ Amaꞌ Manetualain leoꞌ ita baꞌi Yakob nasa boe. Daud tao laꞌe Manetualain dale Na, de ana hapu ua-naleꞌ dodouꞌ. Basa boe ma, ana hule Manetualain fo tao Uma Mamaso Ina bebeuꞌ. 2 Samuel 7:1-16; 1 Israel no Yahuda Tutui na 17:1-14 47 Tehuu, Daud ana manen Soleman, rina nafoa Manetualain Uma Mamaso Inan ria. 1 Maneꞌ ara 6:1-38; 2 Israel no Yahuda Tutui na 3:1-17
48 Tehuu, ita bubuluꞌ tae Amaꞌ Manetualain ta leo nai uma fo riiꞌ lahenda tao fa, nana bei hatan ria Manetualain mana-dedean esa duiꞌ memaꞌ nae,
49 ‘Lalai nana Au kadera pareta Ka.
Ma dae-bafoꞌ a nana Au ei tatabu Ka.
Ubeaꞌ taon de emi bei tao fee Au uma neulauꞌ esa fo Au leo? Ta leo naaꞌ fa!
50 Huu noo lalai ma dae-inaꞌ ia noo basa oe-isin, nana Au rina adu!’ ” Yesaya 66:1-2
Stefanus sale malaka ra nae, ara ta ralelaꞌ Manetualain Lahenda Makamoi nara
51 Basa boe ma, Stefanus tuti dedea na noo hara-beraꞌ nae, “Emi nana lahenda laka batu matetuꞌ! Emi momooꞌ leo lahenda fo ta malela neuꞌ Amaꞌ Manetualain, ma ta nau mamanenen fa. Malena-laka mo Amaꞌ Manetualain sama leoꞌ bei-baꞌi mara rasadea Ni a! Besaꞌ ia, emi nau malena-laka mo Amaꞌ Manetualain Dula-dale Malalao-malalafu Na bali? Yesaya 63:10 52 Emi bei-baꞌi mara boe tao rasususaꞌ Amaꞌ Manetualain mana dedea nara. Soba emi mafada mana dedea bea fo rina ara ta tao doidoson fa? Taꞌa, hetu! Tepoꞌ ria, Manetualain mana dedea nara rafada memaꞌ rae, neuꞌ ko Amaꞌ Manetualain fee ria Lahenda Makamoi Na mai. Tehuu emi bei-baꞌi mara tao raꞌisa Manetualain mana dedea nara. Losaꞌ emi boe saka enoꞌ fo pake lahenda fekeꞌ elaꞌ raꞌisa Manetualain Lahenda Makamoin Ria. 53 Leo mae Amaꞌ Manetualain ei-laꞌo lima-lope nusa soda nara, boe reni fee ita basa naꞌetu hadas a, fo riiꞌ Manetualain nau fee ita, tehuu emi ta tao daleꞌ neu fa.”
Ara pia raꞌisa Stefanus
54 Lahenda mana-parisa dedeaꞌ sira bei ramanene Stefanus dedean sira, boe ma ara bubuluꞌ memaꞌ rae ana tuꞌu fee sii salaꞌ sira. Ara eteꞌ ao nara, de heku nisi nara.
55 Tehuu Stefanus nanuu Manetualain Dula-dale Malalao-malalafu Na, boe ma botiꞌ laka na, de mete leo lalai neu. Ana nita Amaꞌ Manetualain rela-saꞌa na ma Ramatuaꞌ Yesus napadei nai Amaꞌ Manetualain boboa ona Na, nai mamana marela-masaꞌa ria. 56 Boe ma Stefanus dedea nae, “Leo ia papa sara. Au ita lalai natahuꞌa, ma Lahenda Teteaꞌ a napadei nai mamana marela-masaꞌa nai Amaꞌ Manetualain boboa ona Na.”
57 Lahenda mana-parisa dedeaꞌ sira ramanene leoꞌ naa, boe ma ara ena ridoo nara. Ma ara bobouꞌ rafada Stefanus fo naꞌauꞌ bafa na. Boe ma, basa sii paraboku reu belaꞌ a, de rarui-rarosoꞌ Stefanus. 58 Ara roso roon leo kota deaꞌ neu. Boe ma sakasii raa olu heni badu dea nara, de fee anaꞌ touꞌ muri-ana esa hopu sii. Nade Saulus. Ria nana sira lahenda mana duduku-mana papau nara. Basa boe ma, ara pia ra miminaꞌ Stefanus reniꞌ batu.
59 Boe ma, Stefanus naloo namberaina nae, “Ramatua Yesus! Au fai ka naneneaꞌ soo.” 60 Basa boe ma, ana tuꞌu neu ma sundaꞌ undu laka na, de naloo namberaina seluꞌ nae, “Papa, boso fee sii lepa salaꞌ ia!” Boe ma, maten.

*7:2-3 Dae Mesopotamia ria, besaꞌ ia ara hulen soo na rae nusa Irak. Ma kota Haran ria, manana na, besaꞌ ia nai nusa Siria. Mete Tutui Masososaꞌ 12:1 boe.

7:4 Tutui Masososaꞌ 11:31; 12:4

7:5 Tutui Masososaꞌ 12:7; 13:15; 15:18; 17:8

7:7 Tutui Masososaꞌ 15:13-14; Kalua reme Masir 3:12

7:8 Tutui Masososaꞌ 17:10-14; 21:2-4; 25:26; 29:3135:18

7:9 Tutui Masososaꞌ 37:11, 28; 39:2, 21

7:10 Tutui Masososaꞌ 41:39-41

7:11 Tutui Masososaꞌ 42:1-2

7:13 Tutui Masososaꞌ 45:1, 16

7:14 Tutui Masososaꞌ 45:9-10, 17-18; 46:27

7:15 Tutui Masososaꞌ 46:1-7; 49:33

7:16 Tutui Masososaꞌ 23:3-16; 33:19; 50:7-13; Yosua 24:32

7:18 Kalua reme Masir 1:7-8

7:19 Kalua reme Masir 1:10-11, 22

7:20 Kalua reme Masir 2:2

7:21 Kalua reme Masir 2:3-10

7:29 Kalua reme Masir 2:11-15; 18:3-4

7:34 Kalua reme Masir 3:1-10

7:35 Kalua reme Masir 2:14

7:36 Kalua reme Masir 7:3; 14:21; Susura Dudui Nadeꞌ a 14:33

7:37 Tui Seluꞌ Laꞌe Neuꞌ Eno Sodaꞌ a 8:15, 18

7:38 Kalua reme Masir 19:1—20:17; Tui Seluꞌ Laꞌe Neuꞌ Eno Sodaꞌ a 5:1-33

7:40 Kalua reme Masir 32:1

7:41 Kalua reme Masir 32:2-6

7:43 Amos 5:25-27

7:44 Kalua reme Masir 25:9, 40

7:45 Yosua 3:14-17

7:46 2 Samuel 7:1-16; 1 Israel no Yahuda Tutui na 17:1-14

7:47 1 Maneꞌ ara 6:1-38; 2 Israel no Yahuda Tutui na 3:1-17

7:50 Yesaya 66:1-2

7:51 Yesaya 63:10